O edadismo ou discriminación por idade converteuse en pouco tempo nunha “pandemia que afecta polo menos ao 50% da poboación, que somos edadistas”, segundo Mercedes Hernández Gómez, médica de familia, e Elena do Barrio Truchado, socióloga. Trátase dun problema cualificado pola ONU como “unha sixilosa pero devastadora desgraza para a sociedade”, nun informe publicado o pasado mes de marzo. Agravado coa crise sanitaria por covid-19 que, polas súas características epidemiolóxicas colocou ás persoas maiores no foco de atención mediática, o edadismo “asóciase cunha peor saúde física e mental, un maior illamento social e soidade, unha maior inseguridade financeira, unha menor calidade de vida e unhas maiores taxas de mortes prematuras”, segundo as Nacións Unidas.
Ante esta perspectiva de problema de saúde pública, no próximo Congreso da semFYC, que se celebrará en Palma de Mallorca entre os días 7 e 9 de outubro próximos, abordaranse as situacións que provocan os discursos edadistas, así como as recomendacións para acabar con eles. A médica de familia e vogal de Grupos de Traballo Mercedes Hernández Gómez e a socióloga de Fundación Matía, Elena do Barrio Truchado serán as encargadas deste relatorio.
Tomando como referencia un estudo de Stephany Bravo- Segal de 2018, Hernández Gómez e Do Barrio Truchado analizaron noticias publicadas en prensa durante a pandemia e comprobaron que “o 71,4% dos titulares estudados representaba ás persoas maiores de maneira desfavorable, presentándoos como un grupo homoxéneo e asociándoos a falecementos, deficiencias na atención residencial ou vulnerabilidade extrema”. Ao utilizar “un discurso homoxeneizador, que pode contribuír a afianzar e xustificar comportamentos e políticas edadistas, pode promover tensión, angustia e maior ansiedade entre os propios maiores ao ‘lembrarlles’ como de vulnerables son como grupo”. Este tipo de discurso fatalista reforza unha imaxe “que devalúa aos maiores e infravalora a súa achega á sociedade, contribuíndo á sensación de inutilidade persoal e de carga social”, afirman as autoras.
A iso contribuíu, aínda sen pretendelo que , “a proposta por parte das autoridades sanitarias de medidas de illamento social tendo a idade como criterio de aplicación puido ser un factor discriminador”. Pero a conferencia tamén apuntará a que entre os propios profesionais da saúde ás veces danse actitudes edadistas que se relacionan con unha provisión de coidados inadecuados aos maiores. “Equiparar discapacidade, vulnerabilidade e fraxilidade a ser adulto maior é unha actitude edadista que dificulta ás persoas maiores a propia experiencia de vivir na pandemia de COVID-19”
Mercedes Hernández Gómez e a socióloga Elena do Barrio Truchado lembran que:
● Os adultos maiores son moi heteroxéneos.
● Os límites de idade para coidados intensivos e outras formas de atención médica son inapropiados e pouco éticos. A idade cronolóxica é unha variable baleira e unha guía extremadamente pobre para predicir con precisión o comportamento, as necesidades e o rendemento dos adultos maiores.
● As opinións sobre déficit masivo presentes na vellez son perigosas para os cidadáns maiores e a sociedade en xeral. Todos os actores implicados deben aliñarse nas súas declaracións con respecto aos adultos maiores e á COVID-19 co recoñecemento de que as persoas maiores son un grupo extremadamente diverso de gran importancia para a nosa comunidade.
● É importante combater actitudes paternalistas cara aos adultos maiores na crise.
● A crise provocada pola COVID-19 esixe fomentar o uso de tecnoloxías modernas de información e comunicación entre os adultos maiores, xa que neste momento ocupan un lugar crucial na nosa sociedade. Non poden dicir que os adultos maiores non son capaces.
● A crise da COVID-19 non só esixe o mellor da bioloxía, senón tamén o mellor da xerontoloxía para a orientación política e a comprensión das consecuencias da crise en xeral.
E recomendan:
- Investir en estratexias baseadas en probas científicas para previr e combater o edadismo.
- Mellorar os datos e as investigacións para comprender mellor o edadismo e a maneira de reducilo.
- Crear un movemento para cambiar o discurso sobre a idade e o envellecemento.